دلایل افتادگی پلک، راه های پیشگیری و درمان آن

افتادگی پلک دلایل مختلفی دارد که یکی از آنها مادرزادی است؛ یعنی افتادگی پلک در زمان تولد به دلیل تکامل نیافتن ماهیچه‌های بالا‌برنده ‌پلک، بعضی از بیماری‌های خاص، فلج عصب پلک یا به دلیل سایر بیماری‌‌های مادرزادی به صورت یک یا دو طرف ظاهر می‌شود. زمانی که کودک به دنیا می‌آید به دلیل این ناهنجاری در سر و صورت، عصب صورت یا پلک فلج می‌شود. البته این فلج عصبی پس از مدتی در بعضی‌ها به حالت عادی برمی‌گردد، ولی در بعضی‌های دیگر به صورت دائم باقی می‌ماند.

افتادگی پلک مادرزادی

مشکلات پلکی مادرزادی چند نوع است، اما به طور کلی در دو گروه طبقه‌بندی می‌شود:

• قسمتی از پلک تشکیل نمی‌شود؛ در این شرایط عمل جراحی راحت و موفقیت‌‌آمیزتر است.
• پلک به طور کامل تشکیل نمی‌شود؛ در این شرایط به طور معمول خود چشم نیز دچار ضایعه‌ای است ولی با وجود این، خوشبختانه قابل ترمیم است.

اگر کودکی با افتادگی پلک متوسط تا شدید متولد شود، ممکن است برای تکامل بینایی نیاز به درمان فوری داشته باشد؛ البته افتادگی پلک مادرزادی معمولا با گذشت زمان بهبود نمی‌یابد. اگر والدین با افتادگی چشم مادرزادی در بچه‌‌ها مواجه شدند، باید حتما به چشم‌‌پزشک مراجعه کنند؛ زیرا این افتادگی می‌تواند باعث تنبلی چشم شود. اگرچه افتادگی پلک معمولا یک اختلال مجزاست، ولی در موارد مادرزادی ممکن است با اختلال حرکت‌های چشمی، بیماری‌‌های عضلانی، تومورهای پلک یا سایر تومورها، اختلال‌های عصبی و عیوب انکساری چشم نیز همراه شود.

مشکلات ناشی از افتادگی پلک در کودکان

افتادگی پلک به دو دلیل می‌تواند باعث تنبلی چشم شود:

• انسداد مسیر بینایی چشم
• ایجاد تاری دید

البته افتادگی پلک ممکن است انحراف چشم را مخفی کند و در این مورد نیز می‌تواند منجر به تنبلی چشم شود. نوع اکتسابی که شایع‌ترین نوع این بیماری است، به دلیل اختلال در ماهیچه بالا برنده پلک فوقانی رخ می‌دهد که ممکن است اثر افزایش سن، بروز اشکالی در اعصاب مربوط به این ماهیچه‌ها یا آسیب پلک در اثر تومورها، التهاب‌ها یا وارد شدن ضربه به پلک ایجاد ‌شود.

افتادگی پلک در بزرگسالی

شایع‌‌ترین علت افتادگی پلک در بزرگسالان، کشیدگی یا جدا شدن ماهیچه بالابرنده پلک است. این مشکل ممکن است بر اثر افزایش سن، پس از جراحی آب‌مروارید یا سایر جراحی‌‌های چشمی و ضربه شدید به چشم بروز پیدا کند. افتادگی پلک بر اثر افزایش سن و کهولت بسیار شایع است؛ در این شرایط با افزایش سن، پلک بالا دچار فشردگی پوست و چین و چروک می‌شود و همین پوست اضافه می‌تواند اشکالاتی را در دید ایجاد کند.

یکی از دلایل رایج افتادگی پلک، حوادث و تصادف‌هاست که بر اثر آنها عصب‌های پلک ـ که مسئول حرکت پلک هستند ـ فلج و موجب افتادگی پلک می‌شود.

با توجه به افزایش میزان امید به زندگی و افزایش تعداد جمعیت سالمندان در اثر ارتقای شرایط بهداشت عمومی، بالطبع تعداد افراد مسنی که برای جراحی افتادگی پلک مراجعه می‌کنند نیز بیشتر ‌شده است.

افتادگی پلک در اشخاص کهنسال به صورت پف و چربی‌های اضافه دور چشم، چین و چروک و پوست چند لایه، بخصوص در پلک بالا بروز پیدا می‌کند. پس از مدتی حجم این پوست افتاده بیشتر می‌شود که می‌تواند باعث سنگینی پلک بالا و خستگی فرد در زندگی روزمره شود؛ برای مثال فرد هنگام رانندگی، مطالعه، خیاطی، تماشای تلویزیون و سایر فعالیت‌های روزمره به مشکل برمی‌خورد.

مشکلات ناشی از افتادگی پلک در بزرگسالان

افتادگی پلک خستگی زودرس پلک و چشم را به دنبال دارد، جلوی دید را می‌گیرد و مشکلات پوستی ایجاد می‌کند. زمانی که خستگی دید ایجاد شود، فرد مجبور می‌شود ابروهایش را بالا دهد تا جلوی دیدش باز شود؛ زمانی که این کار به طور مداوم در طول چند ماه انجام شود، پیشانی دچار چین و چروک می‌شود، تناسب چشم و ابرو از بین می‌رود و ماهیچه پلک شل می‌شود که همین مساله بعدها مشکلات زیادی را برای فرد به‌وجود می‌آورد.

افتادگی پلک؛ ناشی از تصادف‌های شدید

یکی از دلایل رایج افتادگی پلک، حوادث و تصادف‌هاست که بر اثر آنها عصب‌های پلک ـ که مسئول حرکت پلک هستند ـ فلج و موجب افتادگی پلک میشود. مشکل بزرگی که ممکن است افراد گاهی پس از تصادف و سوانح با آن مواجه شوند این است که به دلیل شرایط اورژانسی ایجاد شده، ممکن است ترمیم پارگی پلک و عضلات صورت بدرستی انجام نشود که همین مساله نیز باعث افتادگی پلک می‌شود.

افتادگی پلک؛ ناشی از سوختگی‌ها

سوختگی‌‌ها نیز برای سلامت چشم مشکلاتی ایجاد می‌کند؛ در بعضی انواع سوختگی‌‌ها خود چشم و قرنیه آسیب می‌‌بیند و در موارد دیگر چشم‌ها سالم بوده ولی به پلک‌‌ها آسیب می‌رسد. در مواردی که پلک‌‌ها آسیب می‌بینند، اگر فرد بموقع برای ترمیم پلک اقدام نکند، مشکلاتی جدی‌‌تر برای چشم‌ها ایجاد می‌شود؛ برای مثال ممکن است پلک آسیب ‌دیده بسته نشود؛ بنابراین سوختگی یا هر بیماری دیگری مانند بعضی از فلج‌‌های صورت ـ که بر اثر آنها پلک بسته نمی‌‌شود ـ نیاز به پیگیری جدی دارند.

راه‌های پیشگیری و کاهش افتادگی پلک

برای پیشگیری از افتادگی پلک باید از بیست و شش سالگی اقدام کنید، ولی اگر از این سن گذشته‌اید هم خیلی نگران نباشید و از همین الان شروع کنید و نکته‌های زیر را به خاطر بسپارید:

بیش از حد در معرض پرتوی مستقیم آفتاب قرار نگیرید، ولی اگر مجبور شدید حتما از کرم‌های ضدآفتاب استفاده کنید.

از ساعت ۹ صبح تا ۴ بعدازظهر از چشم‌هایتان محافظت کنید؛ برای مثال از عینک آفتابی و کلاه لبه‌دار استفاده کنید.

برای کاهش استفاده از نورهای مصنوعی، بخصوص در شب بهتر است به مدت زیاد بیدار نمانید، تا دیروقت مطالعه نکنید، تلویزیون را برای مدت طولانی در نیمه‌شب نگاه نکنید یا حداقل از نورانی کردن اتاق بپرهیزید. مطالعه بانور زیاد باعث خستگی و آسیب دیدن چشم و در نهایت به پلک می‌شود و پیری زودرس چشم را به همراه دارد. هرچه شخص بعد از غروب زودتر بخوابد، دیرتر به افتادگی پلک دچار می‌شود.

تغذیه نامناسب نیز در افتادگی پلک تاثیر دارد؛ خوردن غذاهای سنگین در آخر شب، غذاهای پرچرب، پرنمک و ترش از مواردی است که باعث التهاب دور چشم می‌شود. صبح‌ها بعد از بیدار‌ شدن، این پف دور چشم به طور کامل قابل مشاهده است و اگر این بی‌احتیاطی‌ها بیشتر شود بعد از مدتی افتادگی پلک نیز ایجاد می‌شود.

راه‌های درمان افتادگی پلک

در بیشتر موارد افتادگی پلک در کودکان با جراحی درمان می‌شود و اگر با تنبلی چشم نیز همراه باشد، ممکن است درمان با قرار دادن پوشش روی چشم سالم، استفاده از عینک یا قطره چشمی نیز صورت گیرد. در اوایل دوران زندگی معمولا ضرورتی برای انجام جراحی برای موارد خفیف تا متوسط افتادگی وجود ندارد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

زمانی که فرد هنگام مطالعه و رانندگی دچار خستگی می‌شود باید هرچه زودتر به پزشک مراجعه کند؛ زیرا اگر در مراحل اولیه و ابتدایی این کار را انجام دهد، عمل جراحی افتادگی پلک بهتر انجام می‌شود.

نیمه‌خالی لیوان

جراحی افتادگی پلک بیشتر برای مقاصد زیبایی انجام می‌شود و بسیاری از افراد از آن راضی هستند ولی هنوز یک جنبه منفی وجود دارد؛ ممکن است پس از گذشت پنج تا هفت سال پلک دوباره به حالت اول برگردد. البته اگر نکته‌هایی را که در بالا اشاره کردیم رعایت کنید، این احتمال تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند، بخصوص درباره افرادی که در استان‌های گرمسیر کشور زندگی می‌کنند.

بهترین سن برای انجام عمل جراحی

عمل جراحی افتادگی پلک سن خاصی ندارد و در هر زمان که افتادگی پلک مشخص شد، فرد باید عمل جراحی انجام دهد. بیشتر مراجعان برای جراحی پلک بین ۴۰ تا ۷۰ سال دارند ولی این عمل تابع سن نیست، بلکه ممکن است این بیماری در بعضی خانواده‌ها زمینه ارثی داشته و امکان بروز آن بیشتر باشد یا به دلایل دیگری ایجاد شود.

آیا پلک‌ها پس از عمل جراحی دوباره مثل اول می‌شود؟

متاسفانه همه افتادگی‌‌های پلک‌ را نمی‌توان طوری عمل کرد که زیبایی آن مانند پلک دیگر شود. در هر صورت پلک جزئی از چشم است؛ بنابراین عمل باید طوری انجام شود که به خود چشم آسیبی نرسد. بعضی از انواع افتادگی‌های پلک به دلیل بیماری‌‌های عمومی چشم ایجاد می‌شود؛ برای مثال در بعضی موارد حرکت چشم در جهت‌های مختلف مختل شده و پلک دچار افتادگی می‌‌شود. متاسفانه بعضی از افراد نمی‌‌توانند پلک را خوب بالا ببرند، زیرا با این کار پلک بسته نشده و به چشم آسیب می‌‌رسد. بنابراین در مواردی ممکن است از نظر زیبایی، پلک قابل ترمیم نباشد اما در بیشتر موارد که افتادگی خفیف یا ثانویه ایجاد می‌شود، این مساله کاملا قابل حل است.

عوارض جراحی افتادگی پلک

عوارض جراحی افتادگی پلک می‌تواند شامل عفونت، خونریزی و کاهش بینایی ‌باشد ولی وقوع این عوارض بسیار نادر است.

اگرچه ظاهر پلک به طور قابل‌توجهی اصلاح می‌شود، اما ممکن است پلک‌‌ها کاملا قرینه به نظر نرسند.

در بیشتر موارد بعد از جراحی، هنگام نگاه کردن به پایین، پلک عمل شده نسبت به طرف مقابل، مختصری بالاتر قرار می‌گیرد و شب‌ها نیز مختصری باز می‌ماند که این دو عارضه مشکل‌آفرین نیستند. در بعضی موارد نیز ممکن است بیش از یک بار به عمل جراحی نیاز باشد.برای اصلاح نهایی پلک در ۱۰ تا ۲۰ درصد موارد، بعد از جراحی نیاز به یک عمل روتوش وجود دارد که این کار معمولا چند هفته تا چند ماه بعد از عمل جراحی اصلی انجام می‌‌شود و هدف آن تنظیم نهایی عضله در محل مناسب است.

جراحانی که در این عمل مهارت دارند، می‌توانند جراحی را با بی‌حسی موضعی انجام دهند، اما گاهی بیهوشی عمومی نیز صورت می‌گیرد و با این عمل اتصال عضله بالا برنده پلک با محل اتصال‌شان روی پلک دوباره برقرار می‌شود، ولی به طور شایع‌تر در نوع مادرزادی عضله را کوتاه می‌کنند.عمل اصلاح افتادگی پلک، عمل بسیار ظریفی است و مدت زمان آن برای هر چشم ۴۵ دقیقه تا یک ساعت است. در بیشتر موارد در عمل‌های افتادگی پلک ناشی از افزایش سن، نیاز به برداشتن پوست اضافه پلک نیز وجود دارد.

چشم‌ها بعد از هفت تا ده روز بعد از عمل جراحی نیاز به مراقبت دارند، ولی اگر عمل جراحی به دست فرد متخصص صورت بگیرد هیچ عارضه‌ای به همراه ندارد.