آستیگماتیسم چیست و چگونه درمان می‌شود؟

آستیگماتیسم یا همان آستیگمات چشم از جمله عیوب انکساری چشم می‌باشد. در این حالت قدرت انکساری چشم در تمام محورها یکسان نیست و شعاع نورانی که از یک جسم به سمت چشم تابیده می‌شود، در یک نقطه متمرکز نمی‌شود. علت این عیب انکساری تغییر در انحنای قرنیه یا عدسی می‌باشد.

شایع‌ترین علت آستیگماتیسم چشم چیست؟

علت شایع آستیگماتیسم چشم ناهنجاری‌هایی در شکل قرنیه است. تا به حال در شکل چشم‌های خودتان دقیق‌تر شده‌اید؟ قرنیه چشم انحنای خاصی دارد. انحنای قرنیه این امکان را به وجود می‌آورد تا دسته‌های پرتو نوری که وارد چشم می‌شوند به درستی روی شبکیه متمرکز شوند و شکل دقیقی از شیئی که به آن نگاه می‌کنیم برای ما بسازد. قرنیه این کار را با همکاری عدسی چشم انجام می‌دهد. در واقع ناهنجاری‌های عدسی نیز می‌توانند در ایجاد آستیگمات چشم دخیل باشند. مثلا اگر عدسی جابجا شود یا لبه‌های آن انحنای لازم را نداشته باشند. عدسی برای این که در جای خودش محکم قرار بگیرد توسط دو دسته الیاف به اطراف محکم وصل می‌شود. اگر این الیاف شل شوند؛ عدسی نمی‌تواند وظیفه خود را به درستی انجام دهد و آستیگمات چشم به وجود می‌آید.

انواع آستیگمات چشم

آستیگماتیسم انواع مختلفی دارد. به طور مثال شاید از پزشکتان شنیده باشید که آستیگمات شما ساده است یا از نوع نامنظم می‌باشد. ابتدا انواع آستیگمات چشم را از نظر می‌گذرانیم.

• اگر دو محور اصلی با قدرت انکسار و جهت گیری ثابت در قرنیه وجود داشته باشد؛ آستیگمات چشم از نوع منظم و در غیر این صورت نامنظم می‌باشد.
• آستیگمات ساده هم به این معنی است که یک محور روی شبکیه قرار می‌گیرد. حالا بستگی به محور دیگر دارد که کجا قرار بگیرد تا آن را به انواع دوربین و نزدیک بین تقسیم کنیم. اگر محور دیگر جلوی شبکیه باشد، به آن آستیگمات نزدیک بینی ساده می‌گوییم. خودتان حدس می‌زنید که اگر این محور در پشت شبکیه باشد، آن را آستیگمات دوربینی ساده می‌نامند.
• نوع دیگر آستیگمات که ساده نیست؛ مرکب نام دارد. در آستیگمات‌های مرکب معمولا هر دوی این محور در یک قسمت نسبت به شبکیه قرار می‌گیرند؛ یا در جلوی آن که مشخصا می‌شود نزدیک بینی مرکب و اگر در پشت شبکیه باشد، نوع دوربینی مرکب است. گفتیم معمولا! چون نوعی از افراد مبتلا به آستیگمات هم وجود دارند که یک محور بینایی در جلوی شبکیه و محور بینایی دیگر در پشت شبکیه وجود دارد.

چه نوع درمانی برای حل این عیب انکساری وجود دارد؟

• عینک
• لنزهای تماسی
• عمل جراحی

عمل جراحی برای درمان آستیگماتیسم چشم چگونه است؟

هدف از عمل جراحی کاهش وابستگی به استفاده از عینک و یا لنز تماسی جهت فعالیت‌های روزمره خود می‌باشد. اعمال جراحی یا روی قرنیه انجام می‌شوند و یا به صورت داخل چشمی صورت می‌گیرند. مهم‌ترین اعمال جراحی در سطح قرنیه عمل‌های LASIK  و PRK هستند. اما برای انجام عمل جراحی ابتدا لازم است که میزان دیوپتر عیوب انکساری مشخص شود. این اعمال جراحی 4+ دیوپتر تا 8- دیوپتر را اصلاح می‌کنند. عیوب انکساری بالاتر از این حدود به وسیله لنزهای داخل چشمی اصلاح می‌شوند.

مهم‌ترین عامل تعیین کننده جهت تصمیم گیری برای درمان جراحی، ارزیابی بیمار قبل از معاینه قرنیه است. پزشک شخصا با بیمار صحبت می‌کند و انگیزه وی را مشخص می‌کند. میزان انتظار بیمار از عمل  باید برآورده شود، مخاطرات و عوارض عمل برای او مشخص گردد. بیماران باید بدانند که عمل جراحی به طور صد در صد خالی از عارضه نیست! هم‌چنین امکان باقی ماندن درجاتی از عیب انکساری بعد از عمل جراحی محتمل است. بیمارانی که دچار مشکلات روحی و روانی می‌باشند؛ مورد مناسبی برای عمل جراحی نیستند.

در بررسی افراد برای عمل جراحی توجه به چه نکاتی ضروری است؟

• توجه به سابقه بیماری‌های قبلی از اهمیت بالایی برخوردار است. وجود بیماری‌های بافت همبند، دیابت پیشرفته و بیماری‌های نورولوژیک مواردی است که احتمال عوارض بعد از عمل را زیاد می‌نماید. و بهتر است این گونه افراد مورد عمل جراحی واقع نشوند. مصرف دارویی به نام ایزوتریتونین (Isotretinoin )توسط بیمار باید مورد توجه قرار گیرد؛ زیرا احتمال ایجاد خشکی چشم و عوارض بعد از عمل را زیاد می‌کند.
• انجام اعمال انکساری معمولا بعد از چهل سالگی به علت پیدایش پیرچشمی و نیز تغییرات سنی در عدسی توصیه نمی‌شود.
• ثابت بودن رفراکشن در طی 6 ماه گذشته مساله بسیار مهمی می‌باشد که معمولا بعد از تکامل رشد جسمی (سن 20 سال به بعد )حاصل می‌شود.
• وجود بیماری‌های چشمی از قبیل: خشکی چشم، خراش راجعه قرنیه، بلفاریت و مشکلات شبکیه مسائل مهمی می‌باشد که قبل از عمل باید مورد توجه قرار گرفته و نسبت به درمان آن‌ها اقدام شود.
• امکام عمل LASIK برای قرنیه‌های نازک وجود ندارد. برای این دسته از بیماران عمل PRK توصیه می‌شود.

در چه صورت لنز داخل چشمی برای درمان آستیگماتیسم چشم استفاده می‌شود؟

در صورتی که ضخامت قرنیه برای انجام عمل جراحی مناسب نباشد و یا عیب انکساری خیلی زیاد باشد. مهم‌ترین حسن کارگذاری لنزهای داخل چشمی این است که در صورت ضرورت، با خارج نمودن لنز از چشم اثر آن برگشت پذیر است. ولی در صورتی که به عدسی چشم آسیب بزند، آسیب آن دائمی است.

 بیشتر بخوانید :  

لنز فیکیک (لنز داخل چشمی) 

خلاصه

آستیگماتیسم چشم از جمله عیوب انکساری چشم می‌باشد. در این حالت قدرت انکساری چشم در تمام محورها یکسان نیست و شعاع نورانی که از یک جسم به سمت چشم تابیده می‌شود، در یک نقطه متمرکز نمی‌شود. علت این عیب انکساری تغییر در انحنای قرنیه یا عدسی می‌باشد. آستیگمات چشم انواع مختلفی دارد؛ به طور مثال ساده و مرکب یا منظم و نامنظم. درمان‌هایی که برای حل این مشکل توصیه می‌شود شامل : عینک، لنزهای تماسی و عمل جراحی می‌باشد. اعمال جراحی یا روی قرنیه انجام می‌شوند و یا به صورت داخل چشمی انجام می‌شود. مهم‌ترین اعمال جراحی در سطح قرنیه عمل‌های LASIK  و PRK هستند. انتخاب هر کدام از این روش‌ها به تصمیم پزشک و شرایط فرد بستگی دارد.

منبع

چشم پزشکی عمومی، دکتر محمدعلی جوادی