به طور کلی انحرافات چشم بر اساس مقدار ضعف عضله و نوع عضله ای که دچار اختلال گردیده است به انواع مختلفی تقسیم بندی میگردند .در رایج ترین تقسیم بندی، انحرافات چشم را به دو نوع آشکار و مخفی طبقه بندی میکنند که هرکدام از اینها بر اساس جهت انحراف به انواع دیگری تقسیم بندی میگردند.

انحراف نهفته:

انحرافات مخفی چشم همانطور که از نامشان پیدا است به انحرافاتی میگویند که در ظاهر وجود ندارند و افراد معمولی قادر به تشخیص آنها نیستند . این نوع انحرافات فقط در معاینه توسط بینایی سنج یا چشم پزشک قابل شناسایی میباشند . این نوع انحرافات معمولا در اثر ضعف عملکرد عضلات چشم به وجود می آیند .البته این نوع انحرافات در صورتی که عضله چشم بیش از اندازه دچار ضعف شود ممکن است در اوقاتی از شبانه­روز به صورت انحرافات آشکار خود را نشان دهند که توسط افراد عادی نیز قابل تشخیص میشوند و گاهی از اوقات در صورت عدم درمان به موقع ممکن است حتی به صورت دائم به انحرافات آشکار تبدیل شوند .البته اکثر افراد معمولا درجات خفیفی از انحرافات مخفی را دارند منتهی بسته به توانایی عضلات چشم و فاکتور های شغلی ممکن است بعضی از افراد این نوع انحرافات را تحمل کنند و هیچ علائم و ناراحتی را در چشم خود احساس نکنند اما چنانچه مقدار این انحرافات به اندازه ای باشد که چشم نتواند آنها را کنترل وتحمل نماید معمولا باعث ایجاد ناراحتی هایی نظیرخستگی چشم، سوزش چشم، چشم درد و سردرد میشوند و این ناراحتی ها معمولا زمانی بروز میکند که شخص در حال انجام کارهایی نظیر مطالعه، تماشای تلویزیون، کار با کامپیوتر، خیاطی، رانندگی و کارهایی نظیر اینها باشد . بنابراین گاهی از اوقات ما به بیمارانی بر خورد میکنیم که اظهار میدارند از نظر دید هیچ مشکلی ندارند وفقط در حال انجام کارهای فوق دچار خستگی چشم، سوزش، چشم درد و حتی سردرد میشوند و شخص را در انجام کارهای روزمره خود دچار مشکل میکند. جهت انحراف در نوع نهفته می تواند به یکی از چهار حالت زیر باشد:

• تمایل یک چشم به انحراف به سمت داخل ( ازوفوریا)
• تمایل یک چشم به انحراف به سمت خارج ( اگزوفوریا)
• تمایل یک چشم به انحراف به سمت بالا  ( هیپرفوریا)
• تمایل یک چشم به انحراف به سمت پایین (هیپوفوریا)

انحراف واضح(تروپیا): تطابق:

به انحرافاتی میگویند که از ظاهر چشم ها مشخص است و توسط افراد عادی هم به راحتی قابل تشخیص است . انحرافات آشکار چشم به دونوع کلی انحرافات تطابقی و غیر تطابقی تقسیم میشوند .انحرافات تطابقی چشم به انحرافاتی گفته میشود که به علت زیادی انجام تطابق^* در چشم اتفاق میافتد این نوع انحراف بیشتر در افراد با ضعیفی چشم (عیب انکساری) از نوع دوربینی دیده میشود ولی گاهی اوقات در افراد نزدیک بین هم ممکن است دیده شود درمان این نوع انحرافات معمولا با عینک میباشد و گاهی اوقات ممکن است برای اصلاح کاملتر از درجاتی از منشور هم بر روی عینک استفاده شود . انحرافات غیر تطابقی هم همین طور که از نامشان پیدا است ربطی به تطابق و ضعیفی چشم (عیب انکساری) ندارند. گر چه ممکن است گاهی از اوقات با درجاتی از ضعیفی چشم (عیب انکساری) نیز همراه باشند. در هر صورت چنانچه انحرافات آشکار در کودکان زیر سن نه سال دیده شود جهت درمان بایستی فوری اقدام نمود در غیر این صورت ممکن است این امر باعث ایجاد تنبلی چشم شود و فرد را دچار مشکلات عدیده ای نماید . انحرافات آشکار هم از نظر ظاهر انواع مختلفی دارند که شایع ترین آنها عبارتند از:

1. انحراف آشکار چشم به سمت داخل (ازوتروپیا):که در این حالت یکی یا هر دو چشم ممکن است به سمت بینی تمایل پیدا کنند.
2. انحراف آشکار چشم به سمت خارج (اگزوتروپیا): در این حالت هم یکی از چشم ها ممکن است به سمت خارج بینی منحرف شده باشد.
3. انحراف آشکار یک چشم به سمت بالا (هیپرتروپیا): که در این حالت چشم به سمت بالا انحراف دارد.
4. انحراف آشکار یک چشم به سمت پایین (هیپوتروپی): در این حالت چشم به سمت پایین منحرف است.

عدسی چشم طبیعی همواره طوری خود را تطبیق میدهد که اشیای دور و نزدیک را واضح ببیند. این عمل را تطابق گویند.

انحراف کاذب:

به حالتی میگویند که چشم ها هیچ نوع انحرافی ندارند اما ظاهر چشم ها به نظر میرسد دچار انحراف باشند معمولا این حالت بیشتر در بچه هایی دیده میشود که دارای پل بینی پهن هستند و در نگاه به اطراف ظاهر چشمشان منحرف به نظر میرسد . در صورتی که توسط افراد متخصص این تشخیص مطرح باشد جای هیچگونه نگرانی نیست چرا که این نوع انحراف با رشد صورت معمولاً از بین می­رود و هیچ درمانی هم لازم ندارد.

انحراف فلجی:

از بین اعصاب دوازده گانه مغز سه زوج عصبی به عضلات چشم عصب رسانی می کنند. عصب زوج سه، عصب زوج چهار و عصب زوج شش

• عصب زوج 3 به عضلات مستقیم داخلی، خارجی، تحتانی و عضله مایل تحتانی عصب رسانی می کند. در آسیب یا فلج عصب زوج سه در سمت مبتلا هنگامی که فرد مستقیم نگاه می کند، چشم به خارج و مختصری پایین منحرف می شود. از سایر علایم فلج عصب زوج 3 می توان به گشادی مردمک همان سمت و افتادگی پلک نیز اشاره کرد.

• عصب زوج چهار، عضله مایل فوقانی را عصب دهی می کند. در آسیب عصب زوج چهار، مثلا در چشم راست، در نگاه به روبرو چشم راست مختصری بالاتر از چشم چپ قرار دارد. این وضعیت با نگاه به سمت چپ تشدید و با نگاه به سمت راست کاهش می یابد. چنانچه فرد سر خود را به سمت راست خم کند انحراف تشدید و چنانچه به سمت چپ خم کند میزان انحراف کاهش می یابد.
• کودکان معمولا از خستگی چشم و دوبینی شکایت داشته و سر خود را در وضعیت غیر طبیعی قرار می دهند. در حالیکه بزرگسالان فقط از خستگی چشم و دوبینی شکایت دارند.

عصب زوج شش به عضله مستقیم خارجی عصب دهی می کند در آسیب یا فلج عصب زوج شش، هنگامی که فرد مستقیم نگاه می کند چشم مبتلا  به سمت داخل منحرف می شود. .

انحراف واضح متناوب:

شروع انحراف می­تواند در سال اول زندگی باشد و عملاً تمام موارد تا سن 5 سالگی آغاز می­شوند. این نوع انحراف ابتدا در نگاه به دور مشخص می­شود و بیمار در مراحل اولیه، برای دیدن در فواصل نزدیک بر این نوع انحراف غلبه می­کند. ارتباطی با ضعیفی چشم  و شماره آن (عیب انکساری) وجود ندارد.

اگزوتروپی( انحراف چشم به خارج)

اگزوتروپی، یا انحراف چشم به سمت خارج، انحراف شایع چشم از این گروه است. این حالت بیشتر زمانی اتفاق می افتد که کودک روی شی ای در دور دست تمرکز می کند. انحراف اغلب متناوب بوده و مخصوصاً بعد از چرت زدن، بیماری و یا خستگی کودک بروز می کند. والدین اظهار می دارند که کودک در مقابل نور آفتاب یک پلک خود را جمع می کند. گر چه عینک، ورزش چشمی یا منشور در این حالت نیز به کنترل چرخش چشم به سمت خارج کمک می کند ولی در اکثر موارد لازم است عمل جراحی صورت گیرد.

انحراف واضح ثابت:

• شیوع این نوع انحراف کمتر از نوع متناوب است. ممکن است هنگام تولد وجود داشته باشد، یا در اثر پیشرفت انحراف نوع متناوب، ایجاد شود.

ایزوتروپی (انحراف چشم به داخل)

• ایزوتروپی در واقع انحراف چشم به سمت داخل بوده و شایعترین نوع انحراف چشم شیرخواران است. کودکان خردسال مبتلا به ایزوتروپی هیچگاه از هر دو چشم خود بطور همزمان استفاده نمی کنند.
• در اکثر موارد برای تراز کردن چشم ها، تامین دید دو چشمی و اجتناب از افت دید دائمی، جراحی زودهنگام ضروری خواهد بود.

الگوی A و V :

انحراف با الگوی V :

در این نوع انحراف، در نگاه به بالا چشمها شکل وی انگلیسی به خود میگرند یعنی چشم ها در نگاه به پایین به هم نزدیک و در نگاه به   بالا از هم دور میشوند .

انحراف با الگوی A :

این حالت برعکس حالت V میباشد. یعنی چشمها در نگاه به بالا به هم نزدیک و در نگاه به پایین از هم دور میشوند. درمان این نوع انحرافات نسبت به سایر انحرافات که فقط در یک جهت هستند به مراتب سخت تر میاشند.

      انحراف چرخشی:

در این نوع انحراف، چشم در جهت نگاه به بالاو داخل یا بالا و خارج و یا پایین و داخل یا پایین و خارج ممکن است منحرف شود که درمان این گونه نیز بسیار سخت و زمان بر است و ممکن است عمل جراحی بر روی هر دو چشم و یا به دفعات زیادی مثلا 4 تا 5 بار صورت گیرد.

 انحراف اولیه- ثانویه:

نوع اولیه: میزان انحراف اندازه ­گیری شده در حالی که چشم سالم روی نقطه­ای ثابت است و چشم دچار فلج عضله، منحرف شده باشد را انحراف اولیه گویند.

نوع ثانویه: میزان انحراف اندازه گیری شده  در حالی که چشم فلج روی نقطه­ای ثابت است و چشم سالم، منحرف شده باشد را انحراف ثانویه
می­گویند

 انواع اختصاصی انحراف:

سندرم دوئن:

انحرافیست نادر که همیشه مادرزادی و یکطرفه بوده و حرکت افقی چشم به شمت خارج محدود می شود. علت آن فقدان مادرزادی عصب شش مغزی یا عصب دهی همزمان عضله مستقیم خارجی توسط شاخه ای از عصب زوج سه مغزی می باشد.  در این نوع انحراف هنگامی که فرد سعی در نگاه به داخل دارد شکاف پلکی باریک شده و کره چشم به عقب کشیده می شود. در این انحراف معمولا میزان دید طبیعی است.

سندرم براون:

به علت چسبندگی عضله مایل فوقانی محدودیت بالا رفتن چشم دیده می شود. این بیماری معمولا یکطرفه و بدون علت مشخص بوده گاها به دنبال ضربه یا التهاب ایجاد می شود. چنانچه شدت انحراف زیاد باشد بگونه ای که سر در وضعیت غیر طبیعی قرار گیرد جراحی ضرورت خواهد داشت.