تنبلی چشم و راه‌های درمان آن

تنبلی چشم یا آمبلیوپی در واقع به نوعی اختلال بینایی گفته می‌شود که در صورت عدم پیشگیری و معالجه حتی ممکن است که به از دست رفتن بینایی فرد منجر شود. از سوی دیگر اگر به‌موقع تشخیص داده شود به آسانی قابل درمان است و هیچ مشکلی را به وجود نخواهد آورد.

در حدود 3 درصد از افراد، آمبلیوپی زمانی رخ می‌دهد که چشم آن‌ها در دوره کودکی دید طبیعی نداشته باشد. این اختلال معمولا در یک چشم دیده می‌شود و ممکن است که چشم تنبل بر اثر عوامل مختلفی به کم‌بینی دچار شود که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• عیوب انکساری (دوربینی، نزدیک بینی، آستیگماتیسم)
• انحراف چشم (لوچی یا استرابیسم)
• عدم شفافیت مسیر بینایی که ناشی از عواملی مانند آب مروارید، کدورت قرنیه و هم‌چنین افتادگی پلک هستند.

در واقع در این اختلال، چشم بیمار نمی‌تواند تصاویر را به وضوح چشم سالم نشان دهد و در نهایت مغز تصاویر چشم سالم را به آن ترجیح می‌دهد و باعث می‌شود تا مسیر ارسال تصویر از چشم تنبل به مغز تا حدودی مسدود شود که در اصطلاح به این امر “خاموشی چشم” گفته می‌شود.

تنبلی چشم چه علائمی دارد؟

تنبلی چشم معمولا در سنین پایین و زیر 6 سال اتفاق می‌افتد و اغلب هم توسط والدین شناسایی می‌شود. کودکان زمانی که قادر به صحبت باشند، می‌توانند از ضعف بینایی خود نیز بگویند. اگرچه ممکن است که برخی از والدین این عوامل را ناشی از ضعف بینایی، خستگی چشم و یا سردرد بدانند اما اگر پیگیر باشند به زودی خواهند فهمید که تمامی این موارد ناشی از تنبلی چشم کودک است.

بهتر است که حتی در مواردی که کودکتان شکایتی هم ندارد او را برای چکاپ نزد چشم‌پزشک ببرید. حتی ممکن است که عواملی که مسبب بیماری‌هایی نظیر آب مروارید و انحراف چشم شده‌اند در نهایت باعث شوند تا شما بتوانید به این اختلال در فرزندتان پی ببرید.

حتی ممکن است که کودک شما در حین این روند که چشم او به تنبلی چشم مبتلا می‌شود هیچ شکایتی نداشته باشد و والدین را از این قضیه مطلع نکند، در نتیجه زمانی والدین خواهند فهمید که کودک آن ها به این اختلال مبتلا شده است که دیگر دیر است.

پس به یاد داشته باشید که اگرچه حین این روند کودک شما ظاهر طبیعی دارد اما امکان دارد به مشکلی دچار شده باشد که اگر به سرعت حل نشود ممکن است که در تمامی دوران زندگی بینایی او را تحت تاثیر قرار دهد. معاینه چشم از این رو برای تمامی کودکان امری ضروری است تا بتوان به‌وسیله آن افراد مبتلا به این اختلال را شناسایی کرد و ضمن پیشگیری، درمان های لازم را نیز انجام داد.

درمان‌های تنبلی چشم

نکته مثبت در مورد این اختلال این است که اگر در زمان مناسب تشخیص داده شود به آسانی قابل درمان خواهد بود. درمان معمولا با بستن چشم سالم انجام می‌شود که در این حال مغز را وادار می‌کند که چشم تنبل را برای دیدن به کار بگیرد.

این درمان اگرچه ساده به نظر می رسد اما ممکن است که هفته‌ها یا حتی ماه‌ها زمان ببرد تا موثر واقع شود. چشم سال باید به تناوب باز شود تا توانایی دیدن خود را از دست ندهد. ممکن است که تنبلی ناشی از عیوب انکساری باشد که در این حال پزشک برای کودک شما عینک و یا لنز تجویز می‌کند تا به‌وسیله آن بتوان چشم معیوب را درمان کرد. در مواردی نیز تنبلی چشم،ناشی از انحراف چشم است که می‌توان با عمل‌های جراحی آن را درمان کرد.

همان‌طور که می‌دانید تکامل سیستم بینایی معمولا در سنین بین 8 تا 10 سالگی صورت می‌گیرد. در این حال باید بدانید که درمان تنبلی چشم پس از این سن امری بسیار سخت و تا حدودی غیر ممکن است. شما در واقع قادر خواهید بود که چشم تنبل را تنها در سنین پایین درمان کنید و اگر این سن به بالای 10 سال برسد دیگر هیچ درمانی نخواهد داشت و چشم تنبل به تدریج بینایی خود را از دست می‌دهد.

به طور قطع شما هم شنیده اید که پیشگیری بهتر از درمان است. در این حال باید بدانید که برای جلوگیری از این اختلال باید کودک پس از تولد در بیمارستان توسط چشم‌پزشک معاینه شود. این معاینه در سال‌های آینده و در بین 3 تا 4 ماهگی و بین 2 تا 3 سالگی باید تکرار شود.

محققان در این زمینه می‌گویند که یکی از بهترین راه‌هایی که می‌توان توسط آن چشم تنبل را وادار به دیدن کرد، تماشای انیمیشن های سه بعدی با استفاده از عینک است که در واقع به کودک شما اجازه می‌دهد تا چشم خود را ورزیده کند.

اغلب والدین تصور می‌کنند که تنبلی چشم تنها با عینک قابل حل است اما عینک به تنهایی نمی‌تواند آمبلیوپی را درمان کند. چشمی که توانایی دیدن ندارد گیرنده‌های مغزی کم‌تری را فعال می‌کند و برای دیدن دوباره لازم است که این گیرنده‌های مغزی دوباره به کار گرفته شوند. این امر شاید تنها از طریق بستن چشم و به اصطلاح از بین بردن تنبلی چشم با نرمش‌های چشمی قابل حل است.

به طور خلاصه…

زمانی که صحبت از تنبلی چشم به میان می‌آید، در واقع منظورمان اختلالی است که در آن یک چشم قادر نخواهد بود که به اندازه چشم سالم قدرت بینایی داشته باشد. این امر زمانی پدید می‌آید که مغز گیرنده‌های چشم تنبل را معیوب می‌کند تا از آن‌ها تصویری دریافت نشود چرا که این تصاویر به نظر وضوح کامل را ندارند و در نتیجه تنها چشم سالم است که کار می‌کند. ممکن است که این اختلال در نتیجه عیوبی مانند عیوب انکساری چشم، آب مروارید، آب سیاه و … در یک چشم پدید آیند. خوشبختانه می‌وان گفت که تنبلی چشم اگر در سنین پایین تشخیص داده شود به آسانی قابل درمان است.